मॅक्स मंथन डेली न्यूज, वणी तालुका, यवतमाळ , जिल्हाविज्ञान प्रदर्शनात NASA कडून संशोधन नवोपक्रम शिष्यवृत्ती मिळाल्यावर ऋतुजाने आंतरराष्ट्रीय वैज्ञानिक समुदायाला चकित केले. तिचा प्रकल्प, “अवकाशीय शेतीसाठी कमी खर्चाचा बायो-नॅनो सेन्सर”, शून्य-गुरुत्वाकर्षण वातावरणात वनस्पतींच्या आरोग्याचे निदान करण्यावर लक्ष केंद्रित करतो – ही संकल्पना NASA मंगळावरील शाश्वत अन्न स्रोतांसाठी शोधत आहे.

👧🏽 साधी पार्श्वभूमी, तीव्र बुद्धीमत्ता ऋतुजाचे बालपण सोपे नव्हते. तिचे वडील, गणपत केंद्रे, रोजंदारी मजूर म्हणून काम करतात, तर तिची आई लक्ष्मीबाई घर आणि मागच्या बाजूची भाजीपाला बाग सांभाळते. ऋतुजा १५ वर्षांची होईपर्यंत कुटुंबाकडे स्मार्टफोन नव्हता. इंटरनेटची उपलब्धता अनियमित होती; वीज अनेकदा खंडित व्हायची. पण पुस्तके? ऋतुजाने ती अक्षरशः चावून चावून वाचली.

ती मेणबत्तीच्या प्रकाशात अभ्यास करत असे, शाळेच्या लायब्ररीतून विज्ञान मासिके उधार घेत असे आणि जुन्या खेळण्यांमधील टाकलेल्या प्लास्टिकच्या बाटल्या, तारा आणि मोटर्स वापरून साधे मॉडेल बनवत असे. किन्हीराजा येथील जिल्हा परिषद हायस्कूलमधील शिक्षकांनी तिच्यातील चमक लवकर ओळखली.

ग्रामीण STEM उपक्रमाच्या शिष्यवृत्तीमुळे ऋतुजाची पुणे येथे विद्यार्थी विनिमय आणि नवोपक्रम शिबिरासाठी निवड झाली, जिथे तिच्या कल्पनांनी IIT-बॉम्बेच्या मार्गदर्शकांचे लक्ष वेधून घेतले. त्यांच्या मदतीने तिने आंतरराष्ट्रीय अवकाश संशोधन आव्हानासाठी एक संकल्पना निबंध सादर केला.

🌍 स्थानिक शेतांपासून जागतिक स्तरावर जागतिक स्तरावरील ४,००० प्रवेशिकांमधून, ऋतुजाच्या कल्पनेची कॅनडामध्ये सादरीकरणासाठी शीर्ष २० मध्ये निवड झाली. तिने यापूर्वी कधीही एकटीने ट्रेनमध्ये प्रवासही केला नव्हता, पण ती टोरंटोमधील जागतिक स्तरावर आत्मविश्वासाने उभी राहिली – अस्खलित इंग्रजीमध्ये अवकाश शेती समजावून सांगत होती, ज्यामध्ये तिच्या मराठी भाषेचा अभिमान मिसळलेला होता.

जेव्हा NASA युवा संशोधन नवोन्मेषक पदकाची विजेती म्हणून तिचे नाव घोषित झाले, तेव्हा सभागृहाने उभे राहून तिचे अभिनंदन केले.

“माझ्याकडे वाय-फाय नव्हता,” ती तिच्या भाषणात म्हणाली, “पण माझ्याकडे एक मजबूत ‘का’ होता. मला माझ्या गावाला, माझ्या राज्याला आणि माझ्या देशाला अभिमान वाटावा असे काहीतरी करायचे होते.”

 ग्रामीण भारतासाठी एक प्रेरणास्रोत आता ऋतुजाची कथा संपूर्ण भारतात व्हायरल झाली आहे. तिला ISRO ने आमंत्रित केले आहे, शैक्षणिक माहितीपटांमध्ये तिची दखल घेण्यात आली आहे आणि तिला भारताच्या राष्ट्रपतींकडून कौतुकाचे पत्रही मिळाले आहे.

तिने कायमस्वरूपी भारत सोडण्याचा निर्णय घेतलेला नाही. तिचे स्वप्न काय आहे? शिक्षण पूर्ण झाल्यावर किन्हीराजाला परत जायचे आणि तिच्यासारख्या लहान खोल्यांमध्ये मोठी स्वप्ने पाहणाऱ्या मुलींसाठी “ग्रामीण नवोपक्रम प्रयोगशाळा” तयार करायची आहे.

निष्कर्ष:

ऋतुजा केंद्रेचा प्रवास केवळ एक यशोगाथा नाही – तो एक संदेश आहे.

उडण्यासाठी तुम्हाला परिपूर्ण परिस्थितीची गरज नाही. तुम्हाला फक्त विश्वास, आग आणि एकाग्रता हवी आहे.

आणि ऋतुजाच्या बाबतीत – महाराष्ट्राच्या लाल मातीतील थोडासा ताऱ्यांचा धूळ!