उद्योग – व्यापार

नवी दिल्ली: भारतीय रेल्वेने १ मे २०२५ पासून प्रवासाच्या नियमांमध्ये मोठे बदल केले आहेत. ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या वृत्तानुसार, आता वेटिंग लिस्टवर (प्रतीक्षा यादी) असलेले तिकीटधारक स्लीपर क्लास (शयनयान) किंवा वातानुकूलित (एसी) डब्यातून प्रवास करू शकणार नाहीत.

नवीन नियमांनुसार, ऑनलाइन किंवा काउंटरवरून खरेदी केलेले वेटिंग लिस्टचे तिकीट असलेले प्रवासी केवळ साधारण (अनारक्षित) डब्यातच चढू शकतील. एसी आणि स्लीपर डबे त्यांच्यासाठी बंद करण्यात आले आहेत, असे वृत्त ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’ने दिले आहे.

नियमांचे उल्लंघन केल्यास दंड:

वेटिंग लिस्टचे तिकीट घेऊन आरक्षित डब्यातून प्रवास करताना आढळल्यास प्रवाशांना दंड भरावा लागेल, असे ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या वृत्तात नमूद केले आहे:

• स्लीपर क्लास: २५० रुपयांपर्यंत दंड
• एसी क्लास: ४४० रुपयांपर्यंत दंड

याव्यतिरिक्त, नियमांचे उल्लंघन करणाऱ्या प्रवाशांकडून त्यांच्या चढण्याच्या ठिकाणापासून पुढील स्टेशनपर्यंतचा भाडे आकारला जाऊ शकतो.

प्रवासादरम्यान तिकीट तपासनीसांना (टीटीई) या नियमांची कठोर अंमलबजावणी करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. वेटिंग लिस्टचे तिकीट असलेले प्रवासी पुढील स्टेशनवर आरक्षित डब्यात चढण्याचा प्रयत्न करत असल्यास, त्यांना खाली उतरवले जाईल आणि दंड आकारला जाईल, असेही वृत्तात म्हटले आहे.

तिकीट बुकिंग नियमांमध्ये बदल:

या बदलांव्यतिरिक्त, रेल्वेने तिकीट बुकिंगच्या नियमांमध्येही बदल केले आहेत:

• ॲडव्हान्स रिझर्व्हेशन पिरीयड (ARP) आता १२० दिवसांऐवजी ६० दिवसांचा करण्यात आला आहे. त्यामुळे, पर्यटक आता चार महिन्यांऐवजी फक्त दोन महिने अगोदर तिकीट खरेदी करू शकतील.
• सुरक्षितता वाढवण्यासाठी आणि गैरप्रकार टाळण्यासाठी सर्व ऑनलाइन तिकीट खरेदीसाठी वन-टाइम पासवर्ड (OTP) पडताळणी अनिवार्य करण्यात आली आहे.

‘टाइम्स ऑफ इंडिया’च्या वृत्तानुसार, “ग्राहकांना कन्फर्म तिकीट आणि अधिक आरामदायक प्रवासाचा अनुभव देण्यासाठी, या बदलांचा मुख्य उद्देश आरक्षित डब्यांमधील गर्दी कमी करणे हा आहे. वारंवार उद्भवणारी गर्दी ही गैरसोय आणि सुरक्षिततेच्या दृष्टीने चिंताजनक बाब आहे. वेटिंग लिस्टवरील प्रवाशांना केवळ साधारण डब्यांपुरते मर्यादित करून, भारतीय रेल्वे प्रवासाला अधिक सुव्यवस्थित आणि आनंददायी बनवण्याची आशा करत आहे.”

जर एखाद्या प्रवाशाला एसी किंवा स्लीपर क्लासमधून प्रवास करायचा असेल, तर त्यांनी प्रवासाच्या तारखेपूर्वी आपले तिकीट कन्फर्म असल्याची खात्री करावी. वेटिंग लिस्टवरील लोकांसाठी जनरल डबे उपलब्ध आहेत, ज्यांना आरक्षणाची आवश्यकता नसते. यामुळे आरक्षित डब्यांमध्ये कन्फर्म तिकीट न मिळवू शकलेल्या प्रवाशांना एक पर्याय उपलब्ध आहे.

नवीन नियमांविषयी महत्वाचे प्रश्न आणि उत्तरे:

1. मी वेटिंग लिस्ट तिकीटावर स्लीपर किंवा एसी डब्यातून प्रवास करू शकतो का? नाही. नवीन नियमांनुसार, वेटिंग लिस्ट तिकीट (ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन बुक केलेले) असलेल्या प्रवाशांना स्लीपर किंवा एसी डब्यातून प्रवास करण्याची परवानगी नाही. ते फक्त जनरल (अनारक्षित) डब्यातून प्रवास करू शकतात.
2. जर मी वेटिंग लिस्ट तिकीटावर आरक्षित डब्यात चढलो तर काय होईल? पकडले গেলে तुम्हाला खाली उतरवले जाईल आणि दंड आकारला जाईल:
   • स्लीपर क्लाससाठी: २५० रुपये
   • एसी क्लाससाठी: ४४० रुपये तुमच्या चढण्याच्या ठिकाणापासून पुढील स्टेशनपर्यंतचा भाडेही आकारला जाऊ शकतो.
3. टीटीईंना हे नियम लागू करण्याचा अधिकार आहे का? होय. प्रवासादरम्यान तिकीट तपासनीसांना (टीटीई) हे नवीन नियम काटेकोरपणे लागू करण्याचे आणि उल्लंघनाच्या विरोधात त्वरित कारवाई करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत.
4. ट्रेन तिकीट बुकिंगची विंडो बदलली आहे का? होय. ॲडव्हान्स रिझर्व्हेशन पिरीयड (ARP) १२० दिवसांवरून ६० दिवसांवर आणला आहे. आता तुम्ही फक्त दोन महिने अगोदर तिकीट बुक करू शकता.
5. हे नियम ऑनलाइन आणि ऑफलाइन दोन्ही तिकीट बुकिंगला लागू आहेत का? होय. नवीन नियम तिकीट कसे बुक केले यावर अवलंबून नाहीत—IRCTC, रेल्वे काउंटर किंवा ट्रॅव्हल एजंटद्वारे.
6. तिकीट बुकिंगसाठी OTP पडताळणी आता अनिवार्य आहे का? होय. IRCTC वेबसाइट किंवा ॲपद्वारे केलेल्या सर्व ऑनलाइन बुकिंगसाठी मोबाइल नंबरद्वारे OTP (वन-टाइम पासवर्ड) पडताळणी आता अनिवार्य आहे.