वजन घटवण्यासाठी भूमध्यसागरीय आहारापेक्षा ‘हा’ शाकाहारी आहार अधिक प्रभावी! नवीन संशोधनातून मोठा खुलासा

लो-फॅट वेगन आहाराचे मधुमेह आणि कोलेस्ट्रॉलवरही मोठे फायदे; ‘अनहेल्दी’ प्लांट फूड्स असूनही सकारात्मक परिणाम – डॉ. हाना कहेलोवा यांचे महत्त्वपूर्ण निष्कर्ष

दि. २९ नोव्हेंबर २०२५, मॅक्स मंथन डेली न्यूज:

दीर्घायुष्य वाढवण्यासाठी आणि जुनाट आजारांपासून संरक्षण करण्यासाठी भूमध्यसागरीय (Mediterranean) आहाराचे जगभर कौतुक केले जाते. मात्र, जर तुमचे लक्ष्य केवळ वजन घटवण्याचे असेल, तर एका नवीन संशोधनानुसार भूमध्यसागरीय आहारापेक्षा एक वेगळा आहार अधिक मोठे आणि जलद परिणाम देऊ शकतो. विशेष म्हणजे या आहारामध्ये काही ‘अनहेल्दी’ (unhealthful) समजले जाणारे अन्नपदार्थ असूनही हे परिणाम दिसून आले आहेत.

अमेरिकेतील फिजीशियन्स कमिटी फॉर रिस्पॉन्सिबल मेडिसिन (Physicians Committee for Responsible Medicine) च्या डॉ. हाना कहेलोवा यांच्या नेतृत्वाखालील या संशोधनामध्ये ६२ अधिक वजन असलेल्या प्रौढांना १६ आठवड्यांसाठी दोनपैकी एका आहाराचे पालन करण्यास सांगितले गेले, यात कॅलरी मर्यादेची अट नव्हती.

या अभ्यासात सहभागी झालेल्या लोकांच्या दोन गटांना खालीलप्रमाणे आहार देण्यात आले:

1. भूमध्यसागरीय आहार (Mediterranean Diet): यामध्ये फळे, भाज्या, शेंगा, मासे, कमी चरबीयुक्त दुग्धजन्य पदार्थ आणि एक्स्ट्रा-व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइलचा समावेश होता.

2. लो-फॅट शाकाहारी आहार (Low-Fat Vegan Diet): यात फळे, भाज्या, धान्ये (Grains) आणि शेंगांचा समावेश होता. या आहारामध्ये सर्व प्राणीजन्य उत्पादने (उदा. मांस, मासे, दुग्धजन्य पदार्थ आणि अंडी) पूर्णपणे वगळली गेली होती.

१६ आठवड्यांनंतर सहभागींनी चार आठवड्यांचा ब्रेक घेतला आणि त्यानंतर त्यांनी उलट आहार शैलीचा अवलंब केला.

संशोधनाच्या निष्कर्षानुसार, वजन कमी करण्यासाठी भूमध्यसागरीय आहारापेक्षा लो-फॅट शाकाहारी आहार अधिक प्रभावी ठरला. या शाकाहारी आहारामुळे इन्सुलिन संवेदनशीलता (Insulin Sensitivity) आणि कोलेस्ट्रॉलच्या पातळीमध्ये देखील सुधारणा झाली.

आज अमेरिकेतील जवळपास तीन-चतुर्थांश प्रौढ व्यक्ती अधिक वजन किंवा लठ्ठपणाच्या समस्येने त्रस्त आहेत. तसेच, दर तिघांपैकी एका अमेरिकन व्यक्तीला इन्सुलिन प्रतिरोधकता (Insulin Resistance) आहे, जी टाईप २ मधुमेहाची पूर्व चेतावणी आहे. त्यामुळे या निष्कर्षांना मोठे महत्त्व आहे.

डॉ. हाना कहेलोवा यांनी स्पष्ट केले की, शाकाहारी आहार वजन घटवण्यासाठी अधिक यशस्वी ठरण्याची कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

• कमी ऊर्जा घनता (Low Energy Density): शाकाहारी आहारातील अनेक पदार्थ, विशेषतः भाज्या आणि फळे, फायबरमध्ये जास्त आणि ऊर्जा घनतेमध्ये (कॅलरी/ग्रॅम) कमी असतात. यामुळे पोट भरल्याची भावना निर्माण होते आणि अतिरिक्त कॅलरी न घेताही तुम्ही अधिक प्रमाणात खाऊ शकता.

• तेल आणि नट्सचे सेवन कमी: या आहारामध्ये तेल आणि नट्स (उदा. बदाम, अक्रोड) यांचे सेवन कमी केले गेले, जे उच्च ऊर्जा घनतेचे (High Energy Density) असतात.

• जीएलपी-१ (GLP-1) संप्रेरक: शाकाहारी आहारातील अनेक पदार्थ ग्लुकागॉन-लाइक पेप्टाइड-१ (Glucagon-like peptide-1) म्हणजेच जीएलपी-१ या संप्रेरकाच्या निर्मितीला उत्तेजन देतात. हेच संप्रेरक ओझेंपिक (Ozempic) किंवा वेगोव्ही (Wegovy) सारख्या वजन कमी करण्याच्या औषधांमध्ये नक्कल केले जाते. हे संप्रेरक इन्सुलिन सोडते, पचन प्रक्रिया मंद करते आणि मेंदूला भूक शमल्याचा संकेत देते.

डॉ. हाना कहेलोवा यांनी पुढे सांगितले की, “आमचे संशोधन दर्शविते की लो-फॅट शाकाहारी आहारामध्ये जरी प्लांट-बेस्ड डाएट इंडेक्सनुसार ‘अनहेल्दी’ समजले जाणारे शुद्ध धान्य (Refined Grains) आणि बटाटे यांसारखे पदार्थ समाविष्ट असले, तरीही तो भूमध्यसागरीय आहारापेक्षा वजन घटवण्यासाठी अधिक चांगला आहे.”

या निष्कर्षांवरून हे स्पष्ट होते की, प्राणीजन्य उत्पादने टाळणे आणि तेल व नट्सचे सेवन कमी करणे हे वजन घटवण्यासाठी यशस्वी धोरण ठरू शकते.

© २०२५ मॅक्स मंथन डेली न्यूज. सर्व हक्क राखीव.