एस-४०० ‘ट्रायम्फ’ ही रशियाने विकसित केलेली एक प्रगत हवाई संरक्षण क्षेपणास्त्र प्रणाली आहे. ही प्रणाली एकाच वेळी अनेक हवाई लक्ष्यांचा सामना करू शकते, ज्यामुळे ती जगातील सर्वोत्तम हवाई संरक्षण प्रणालींपैकी एक मानली जाते.
एकाच वेळी किती क्षेपणास्त्रे नष्ट करण्याची क्षमता?
एस-४०० प्रणाली एकाच वेळी 36 हवाई लक्ष्यांना लक्ष्य करू शकते आणि त्यांचा नाश करू शकते. या लक्ष्यांमध्ये विमाने, हेलिकॉप्टर, क्रूझ क्षेपणास्त्रे आणि बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांचा समावेश होतो. ही प्रणाली एकाच वेळी 72 क्षेपणास्त्रांना मार्गदर्शन करण्याची क्षमता ठेवते.
एस-४०० ची काही महत्त्वाची वैशिष्ट्ये:
- दीर्घ पल्ला: या प्रणालीची मारक क्षमता 400 किलोमीटर पर्यंत आहे. याचा अर्थ ती शत्रूच्या हद्दीत दूरवर असलेल्या विमानांना आणि क्षेपणास्त्रांनाही लक्ष्य करू शकते.
- अनेक प्रकारची क्षेपणास्त्रे: एस-४०० मध्ये वेगवेगळ्या पल्ल्याची क्षेपणास्त्रे वापरली जातात, ज्यामुळे ती कमी, मध्यम आणि लांबच्या अंतरावरील धोक्यांचा सामना करू शकते. यात 40N6 (400 किमी), 48N6 (250 किमी), 9M96E2 (120 किमी) आणि 9M96E (40 किमी) यांसारख्या क्षेपणास्त्रांचा समावेश आहे.
- प्रगत रडार: या प्रणालीत अत्यंत शक्तिशाली रडार आहे, जो 600 किलोमीटर पर्यंतच्या लक्ष्यांचा शोध घेऊ शकतो आणि त्यांना ट्रॅक करू शकतो.
- जलद तैनाती: एस-४०० प्रणाली कमी वेळात, म्हणजे 5 ते 10 मिनिटांत तैनात केली जाऊ शकते.
भारतासाठी महत्त्व:
भारत सरकारने रशियाकडून एस-४०० प्रणालीचे पाच स्क्वाड्रन खरेदी केले आहेत. यापैकी काही प्रणाली भारतीय हवाई दलात सामील झाल्या आहेत आणि उर्वरित लवकरच दाखल होण्याची शक्यता आहे. ही प्रणाली भारताच्या हवाई संरक्षण क्षमतेला मोठी वाढ देईल आणि देशाच्या सीमा अधिक सुरक्षित ठेवण्यास मदत करेल. नुकतेच, भारताने ऑपरेशन सिंदूरमध्ये या प्रणालीचा वापर करून पाकिस्तानच्या क्षेपणास्त्र आणि ड्रोन हल्ल्यांना यशस्वीरित्या हाणून पाडले, ज्यामुळे या प्रणालीची क्षमता सिद्ध झाली आहे.
थोडक्यात, एस-४०० ही भारतासाठी एक अत्यंत महत्त्वाची आणि शक्तिशाली हवाई संरक्षण प्रणाली आहे, जी एकाच वेळी अनेक शत्रू क्षेपणास्त्रांना नष्ट करण्याची क्षमता ठेवते.
