वायु प्रदूषण नियंत्रणासाठी ‘कमी उत्सर्जन क्षेत्र’: पिंपरी चिंचवडचे शाश्वत नागरी जीवनाकडे महत्त्वाचे पाऊल!

महापालिका, ब्रिटिश उच्चायुक्त मुंबई आणि ट्रान्सपोर्ट फॉर लंडन यांच्या संयुक्त कार्यशाळेचा समारोप; आयुक्त शेखर सिंह यांचा ‘हरित शहरा’च्या दिशेने कृती आराखड्यावर भर! (मॅक्स मंथन डेली न्यूज, पिंपरी)

पिंपरी, ६ जून २०२५: पिंपरी चिंचवडसारख्या वेगाने विकसित होणाऱ्या औद्योगिक शहरामध्ये वाढत्या प्रदूषणाच्या समस्येवर प्रभावी नियंत्रण ठेवणे ही आता काळाची गरज बनली आहे. या पार्श्वभूमीवर, ‘लो इमिशन झोन्स’ (Low Emission Zones – LEZ) सारख्या संकल्पना केवळ पर्यावरणपूरक नसून त्या शाश्वत नागरी जीवनशैलीच्या दिशेने उचललेले एक महत्त्वाचे पाऊल असल्याचे मत पिंपरी चिंचवड महानगरपालिकेचे आयुक्त तथा प्रशासक शेखर सिंह यांनी व्यक्त केले. पिंपरी चिंचवड महापालिका, ब्रिटिश उच्चायुक्त मुंबई आणि ट्रान्सपोर्ट फॉर लंडन यांच्या संयुक्त विद्यमाने आयोजित करण्यात आलेल्या महत्त्वाच्या कार्यशाळेच्या समारोपप्रसंगी ते बोलत होते.

कार्यशाळेचा उद्देश आणि आयुक्तांचे प्रतिपादन

वाहतूक क्षेत्रातील वाहनांमुळे होणारे प्रदूषण नियंत्रित करणे आणि हरित उपक्रमांना चालना देणे, हा या कार्यशाळेचा मुख्य उद्देश होता. २ ते ५ जून या चार दिवसांच्या कालावधीत झालेल्या या कार्यशाळेत विविध पैलूंवर सखोल विचारमंथन झाले. आयुक्त शेखर सिंह यांनी यावेळी सांगितले की, “या कार्यशाळेच्या माध्यमातून तांत्रिक सुसज्जता, सामाजिक सहभाग आणि प्रशासकीय समन्वय या तिन्ही पैलूंवर विचारमंथन झाले. या कार्यशाळेतील चर्चेचे निष्कर्ष शहराच्या प्रदूषण नियंत्रण धोरणांना अधिक बळकट करतील.”

कार्यशाळेतील प्रमुख उपस्थिती

या महत्त्वाच्या कार्यशाळेत विविध क्षेत्रातील मान्यवर आणि तज्ज्ञ सहभागी झाले होते. यामध्ये ब्रिटिश उच्चायुक्त जेमी स्कॅटरगुड, महापालिकेचे अतिरिक्त आयुक्त विजयकुमार खोराटे, शहर अभियंता मकरंद निकम, मुख्य अभियंता संजय कुलकर्णी, मुख्य माहिती व तंत्रज्ञान अधिकारी निळकंठ पोमण, सह शहर अभियंता बापूसाहेब गायकवाड, मनोज शेठीया, उपायुक्त अण्णा बोदडे, माहिती तंत्रज्ञान अधिकारी विजय बोरूडे, कार्यकारी अभियंता सुनिल पवार, हरविंदसिंग बन्सल, सोहन निकम, युके पॅक्ट प्रकल्प अधिकारी कनुप्रिया शर्मा, ट्रान्सपोर्ट फॉर लंडनच्या लीह रॅफर्टी, वाहतूक शाखेचे पोलीस उप आयुक्त बापू बांगर, प्रादेशिक परिवहन अधिकारी संदीप चव्हाण, राहुल जाधव, पिंपरी चिंचवड स्मार्ट सिटीचे सह मुख्य कार्यकारी अधिकारी किरणराज यादव, मेट्रोचे वरिष्ठ सहाय्यक महाव्यवस्थापक रत्नाकर पांडे, महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण महामंडळाचे अधिकारी मंचक जाधव, पुणे महानगर परिवहन महामंडळचे बीआरटी व्यवस्थापक दत्तात्रय झेंडे, ग्लोबल ट्रॅफिक सोल्यूशनचे प्रताप भोसले, आयटीडीपी संचालक कश्मीरा दुभाष, व्यवस्थापकीय संचालक आश्विती दिलीप, प्रांजल कुलकर्णी (वरिष्ठ व्यवस्थापक), आशिक जैन, पिंपरी चिंचवड सायकल मेयर यांसह महापालिका अधिकारी, ब्रिटिश उच्चायुक्त कार्यालयाचे प्रतिनिधी, ट्रान्सपोर्ट फॉर लंडनचे तज्ञ आणि वाहतूक क्षेत्रातील विविध विशेषज्ञ सहभागी झाले होते.

हितधारकांचा सहभाग: ‘कमी उत्सर्जन क्षेत्रे’ धोरणाचा आधार

कार्यशाळेत ३ जून रोजी ‘स्टेकहोल्डर मॅपिंग आणि सहभाग नियोजन’ आणि ‘सार्वजनिक सहभाग – सल्लामसलत व वर्तन बदल’ या विषयांवर सत्र झाले. ‘स्टेकहोल्डर मॅपिंग’ सत्रात हवेतील प्रदूषणाचे ‘कमी उत्सर्जन क्षेत्रे’ योजना आखताना त्यात विविध घटकांचा / विभागाचा सहभाग कसा सुनिश्चित करायचा, यावर चर्चा झाली. यामध्ये वाहतूक सेवा पुरवठादार, व्यापारी, उद्योजक, नागरिक, शासकीय यंत्रणा आदी सर्व संबंधित हितधारकांचा अभ्यास व समावेश यावर मार्गदर्शन करण्यात आले. ‘सार्वजनिक सहभाग’ सत्रात नागरिकांना ‘कमी उत्सर्जन क्षेत्रे’ याबाबत कसे जागरूक करायचे, जनजागृतीसाठी कोणते उपाय योजावेत आणि वर्तन बदल कसा घडवून आणता येईल, यावर विशेष भर देण्यात आला.

डेटा, मॉनिटरिंग आणि मूल्यांकनावर सखोल चर्चा

४ जून रोजीच्या सत्रात ‘डेटा, मॉनिटरिंग व मूल्यांकन’ आणि ‘डेटासाठी आवश्यक असणाऱ्या बाबी समजून घेणे’ या विषयांवर सत्र झाले. या सत्रामध्ये ‘कमी उत्सर्जन क्षेत्रे’ योजना राबविताना कोणत्या प्रकारचा डेटा आवश्यक आहे, तो कसा संकलित करावा, त्याचे विश्लेषण कसे करावे आणि त्याद्वारे धोरणनिर्मिती कशी प्रभावी करता येईल, याबाबत तज्ज्ञांनी मार्गदर्शन केले. यामध्ये स्थानिक प्रशासकीय यंत्रणांकडून उपलब्ध असलेल्या डेटाचा उपयोग, विविध तांत्रिक साधनांची मदत आणि मोजमाप व मूल्यमापनाच्या पद्धती यावर विशेष भर देण्यात आला.

कमी उत्सर्जन क्षेत्रांसाठी परिपूर्ण उपाययोजना

कार्यशाळेत ५ जून रोजी ‘कमी उत्सर्जन क्षेत्रां’च्या अंमलबजावणीस पूरक ठरणाऱ्या विविध उपाययोजनांवर सखोल चर्चा झाली. यामध्ये वाहतुकीचे व्यवस्थापन, पर्यावरण रक्षण आणि नागरी सुविधा यांचा समन्वय साधण्यावर भर दिला गेला. सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेला या योजनेचा मुख्य आधारस्तंभ मानून, तिच्या बळकटीकरणावर विशेष भर दिला गेला. तसेच, पर्यावरणपूरक चालणे आणि सायकल वापरास प्रोत्साहन देण्यासाठी स्वतंत्र पादचारी मार्ग व सायकल ट्रॅक उभारण्यावरही भर देण्यावर चर्चा झाली.

शहरातील विविध ठिकाणी भेटी आणि प्रत्यक्ष अनुभव

कार्यशाळेत सहभागी झालेल्या तज्ज्ञांनी पिंपरी चिंचवड शहरातील विविध ठिकाणी भेटी दिल्या. स्मार्ट सिटी, वाहतूक व पर्यावरण यामध्ये समतोल राखण्यासाठी केले जात असलेल्या उपाययोजनांची माहिती त्यांनी घेतली. या भेटीदरम्यान, लीनियर गार्डन स्ट्रीट येथे साकारलेले पादचारी अनुकूल रस्ते आणि सायकल ट्रॅकचा अनुभव प्रतिनिधींनी घेतला. ‘स्ट्रीट वॉक’च्या माध्यमातून त्यांनी शहरी रचना आणि पर्यावरणपूरक तत्त्वांचे प्रत्यक्ष निरीक्षण केले.

यानंतर बालेवाडी येथील ई-बस डेपोला भेट देण्यात आली. तेथे इलेक्ट्रिक बसचे व्यवस्थापन, चार्जिंग पद्धती आणि बस सेवा संचालन याबाबत माहिती देण्यात आली. शाश्वत सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेसाठी ही व्यवस्था कशी उपयुक्त ठरते, याबाबत चर्चा झाली. पिंपरी मार्केट परिसरातील रहदारीचे नियोजन, पादचारीस्नेही मार्ग आणि वाहतूक नियंत्रणाची साधने याबाबत माहिती प्रतिनिधींनी घेतली. त्यानंतर निगडी येथील आयसीसीसी (Integrated Command and Control Centre) ला भेट देण्यात आली. येथे वाहतूक आणि सुरक्षा व्यवस्थापनासाठी वापरण्यात येणारे डेटा विश्लेषण, तसेच स्मार्ट सिटीच्या अंतर्गत सुविधा कशा समन्वयाने चालतात, याचे सादरीकरण करण्यात आले.

आयुक्त शेखर सिंह यांचे प्रतिपादन

या कार्यशाळेच्या समारोपाप्रसंगी आयुक्त शेखर सिंह यांनी पुन्हा एकदा पिंपरी चिंचवडच्या पर्यावरण संवर्धनाप्रती असलेली कटिबद्धता अधोरेखित केली. ते म्हणाले, “पिंपरी चिंचवड शहरात हवेतील प्रदूषणाचे कमी उत्सर्जन क्षेत्र योजनेची प्रभावी अंमलबजावणीसाठी ब्रिटिश उच्चायुक्त, मुंबई आणि ट्रान्सपोर्ट फॉर लंडनच्या सहकार्याने आयोजित केलेली कार्यशाळा महत्त्वाची ठरली आहे. या उपक्रमाच्या माध्यमातून पिंपरी चिंचवड शहरात प्रदूषण नियंत्रणासाठी आणखी एक महत्त्वाचे पाऊल उचलले जाईल. ही कार्यशाळा केवळ तांत्रिक माहिती देणारी नसून, सर्वसमावेशक सहभागावर आधारित धोरणात्मक पद्धतीचा अवलंब करणारी आहे.”

निष्कर्ष:

या कार्यशाळेमुळे पिंपरी चिंचवड शहराला प्रदूषणावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी आणि शाश्वत नागरी जीवनशैली विकसित करण्यासाठी एक ठोस दिशा मिळाली आहे. आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि स्थानिक प्रशासनाच्या समन्वयातून ‘कमी उत्सर्जन क्षेत्रे’ ही संकल्पना शहराच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी महत्त्वाची ठरणार आहे.

© 2025 मॅक्स मंथन डेली न्यूज. सर्व हक्क राखीव.